چکیده :
با سیری حرف تاریخچه پیدایش مساجد یعنی از صدر اسلام تا به سمت امروز به سهولت می توان به بازده مسجد نه فقط باب زمینه عبادی بلکه باب اساس های سیاسی ، اجتماعی وفرهنگی وغیره پی برودت . دیروز ؛ عملکرد اصلی مسجدها به جنبه های عبادی گره می خورد که در کنار این امور بنیادی به واسطه استحکام پیوندها در مساجد ، تدبیر سیاسی و اجتماعی بازهم در جهت تسامح جدایی بدهی از آفاق مطرح می شد . این تدبیر شامل سخنرانی برای شناسایی بهتر دین ، برقراری پایگاه نظامی در مساجد به هنگام تذکره ها و چارپایه قضاوت و عدالت ، نظارت و انجام امور مالی ، آماده سازی انقلاب وگاه مدیریت بحران های یک کشور توسط جوانان مسجدی خلاصه می شد . باب پی آن تدبیر برنامه های فرهنگی آموزشی در قالب کلاس های دینی و پاسخ گویی به سوالات ، پایه های پرورش سلاح در دوران جنگ در فضای محدود مساجد چهره می پذیرفت . در راستای تکامل بازده های مسجد دیروز ، امروز هم سجده‌گاه بارزتر از گذشته ظاهر شده است . همچون دیروز عملکرد دینی ، دیپلماتیک و مدنی مسجد در راستای مبارزه علیه جنگ نرم برنامه ریزی می شود ، اجرای برنامه های تحصیلی وعلمی در قالب کانون های مختلف به فتوت گروه ها و فعالان در فضای مجهز مسجد به کتابخانه و اینترنت ؛ تمام و تمام وسیله بیم دشمنان هستند .